Fjármál heimilanna - hvað er til ráða

Mörg heimili þurfa nú að glíma við erfiða stöðu í fjármálum sínum. Orsökin er margþætt; óhófleg skuldasöfnun, tap vegna bankahruns, hækkun vaxta og verðbólgu, niðurfærsla á verði húsnæðis, slæm staða íslensku krónunnar og svo mætti áfram telja. Hátt hlutfall heimila getur ekki staðið við skuldbindingar sínar og aðrir lifa við fátæktarmörk til þess að lenda ekki í kjafti innheimtuaðila.

Hvað er til ráða? Í þessum pistli ætla ég að rekja hvað hægt væri að gera til að létta það álag sem er á heimilum landsins nú eftir þau ósköp sem gengið hafa yfir. Vandinn er stór svo aðgerðir þurfa að vera markvissar og þeim þarf að stinga niður þar sem þörfin er mest.

Skilgreinum fyrst hverju við viljum ná fram:

• Heimilin þurfa að geta staðið við skuldbindingar sínar
• Ekki er gerður greinamunur hvort skuldir sé vegna húsnæðis eða annars
• Afkoma heimilinna þarf að vera viðunandi en það er ákvörðun hvað sé viðunandi
• Heimili haldi húsnæði sínu með eða án eignarhalds

Ekki skiptir máli hver uppruni skuldanna er. Ef ekki er staðið við skuldbindingar þá er gengið að þeim eignum sem viðkomandi á hvort sem það er húsnæði eða annað. Hvað sé viðunandi afkoma er félagsleg ákvörðun og er aðeins tekin á breiðum vettvangi.

Skiptum stöðu heimilanna í fjóra hópa. Sá fyrsti getur ekki staðið við skuldbindingar sínar. Næsti getur staðið við greiðslurn lána en lifir við fátæktarmörk, þriðji getur staðið við skuldbindingar sínar en er með óviðunandi afkomu og loks sá hópur sem getur greitt af lánum sínum og lifað við viðunandi aðstæður. Ljóst er að ekkert þarf að gera fyrir fjórða hópinn. Þriðji hópurinn þarf takmarkaðar aðgerðir sem geta verið framlenging lána og/eða niðurfelling hluta þeirra. Annar hópurinn þarf meiri niðurfellingu lána og í einhverjum tilfellum lengingu lána.

Fyrsti hópurinn þarf meiri aðgerða við. Hverjar sem aðgerðirnar eru þá þurfa þær að ganga hratt og sem allra sársaukalaust fyrir sig. Þeir í þessu hópi sem hafa húsin sín veðsett að fullu eða yfirveðsett og söluverð húss er lægra en veðsetnig þess þá þarf eiginin að yfirfærast yfir til þeirra sem skuldirnar eiga og íbúar þess fá að leigja húsnæðið til lengri tíma á kjörum sem þeir geti staðið við. Ef þetta dugar ekki þarf að fella niður skuldir að því marki sem heimilið getur greitt. Sum heimili gætu þurft á félagslegri lausn að halda. Enginn tilgangur er með því að setja fólk í þrot enda skilar slík aðgerð að jafnaði litlu sem engu. Ætíð þurfum við að hafa í huga að heimilið haldi reisn sinni og aðgerðir gangi vel og fljótt fyrir sig.

Gerum okkur grein fyrir því að öll aðgerðin snýst um að afkoma heimilinna verði viðunandi og sátt ríki um hvað viðunandi afkoma sé. Flatur niðurskurður kemur fyrsta hópnum að engu gagni og er hrein gjöf til fjórða hópsins. Ég hef ekki þær upplýsinga sem þarf til að reikna út kostnað við aðgerðirnar enda yrði sá útreikningur flókinn en nauðsynlegur. Hægt er að stilla heildarkostnað af með skilgreiningu á hvað sé viðunandi, lengingu lána, lækkun vaxta, afnema verðtryggingu og að koma verðbólgu niður. Einnig væri hægt að lengja lánstímann til að draga úr afborgunum.

Ljóst er að heildarskuldir þjóðarbúsins eru gífurlegar og einhver þarf að borga. Ofangreindar aðgerðir þarf þjóðin að greiða og skiptir þá ekki máli úr hvaða vasa greiðslan kemur.

Rökin fyrir því að hluti heimila þurfi að sjá á bak eignum sínum er að við þurfum að gæta jafnræðis. Ekki er sjálfsagt að afhenda hluta heimila eign en öðrum ekki.

Athugasemdir

[Ásta Hafberg S., 20.3.2009 kl. 07:50]

Þetta hljómar í raunhæfa átt hjá þér, að mínu mati er alger fásinna að skera bara 20 % af öllum og ég er viss um að það mundi  kosta okkur meira í krónum og aurum heldur en sú leið sem nefnir.

[Trausti Traustason, 20.3.2009 kl. 10:11]

Svona hugmyndir eru eðli sínu samkvæmt flóknar og þarf að leggja talsverða vinnu í þær þannig að komi að gagni. Það sem ég skrifaði eru hugleiðingar en ekki mótaðar tillögur. Aftur á móti finnst mér þetta vera góður grunnur að frekari vinnu.

[TARA, 20.3.2009 kl. 13:20]

Gallinn er bara sá að þetta verður ekki framkvæmt svona eða nægilega fljótt fyrir þá sem þurfa þess með..nú þegar eru margir farnir á hausinn og ég veit um dæmi þar sem maður skaut sig vegna þess að hann sá ekki fram á neitt nema gjaldþrot, en sem betur fer taka ekki allir þann pól í hæðina.

[Elín Sigurðardóttir, 22.3.2009 kl. 21:34]

Já þetta eru góðar hugmyndir hjá þér Trausti sem verðugt er að skoða. Aðgerða er þörf, þær mega ekki bíða!